Monika Kwapisz – logopeda, Instytut Edukacji Logopedycznej

W tym artykule pozwoliłam sobie na krótki przegląd zabaw proponowanych przez różnych logopedów, aby każdy mógł znaleźć coś dla siebie i swoich pacjentów.
W literaturze logopedycznej wyróżnia się ćwiczenia ortofoniczne, logorytmiczne, artykulacyjne, fonacyjne, oddechowe i słuchowe. Jest to niejako pięć głównych kategorii nadrzędnych, stanowiących bazę przy tworzeniu zabaw w terapii logopedycznej. Warto dodać, że podział na pięć głównych kategorii jest już nieaktualny. Nowoczesna terapia logopedyczna proponuje zabawy łączące nie tylko te pięć kategorii, ale także ćwiczenia sensoryczne. Chciałabym w tym miejscu zaproponować kilka zabaw, które pozwolą zaangażować różne zmysły dziecka i które można wykorzystać w praktyce.

1. Zabawa „Zakupy”
Będą nam potrzebne obrazki różnych produktów spożywczych lub plastikowe produkty (zabawki), lista zakupów oraz koszyk na zakupy. Rozkładamy przed dzieckiem obrazki, wręczamy mu koszyk i słownie podajemy listę zakupów, np.: „Na dzisiejsze przyjęcie kupujemy tort, kawę i lody”. Zadaniem dziecka jest odnaleźć te produkty i włożyć do koszyka. Co taka zabawa kształtuje? Kształtuje dziecku słuchową pamięć słowną (dziecko musi zapamiętać usłyszane produkty), percepcję wzrokową, a wszystko łączymy z bodźcem ruchowym (wkładanie i wyciąganie koszyka). Jeśli dziecko ma problem z zapamiętaniem elementów drogą słuchową, to na początku terapii możemy opracować taką listę zakupów, aby zamiast napisów znajdowały się na niej obrazki, które dziecko musi odszukać.

2. Zabawa „ Naśladuj zwierzaka”
Zabawa w naśladowanie jest bardzo stara i ma wiele modyfikacji. Prowadząc terapię z dziećmi, również staram się wykorzystywać tę zabawę, jednak w zmodyfikowany sposób. Wybieram nazwy zwierząt , które zaczynają się na głoskę, którą ćwiczymy. Następnie omawiam z dzieckiem kogo będę naśladowała i jak będę to robić. Potem przechodzimy do naśladowania zwierząt. Początkowo ja naśladuje, a dziecko zgaduje, później zamieniamy się rolami.

3. Zabawa „Załaduj samochód”
Przygotowujemy obrazki różnych samochodów. Ważne, aby miały różne kolory. Następnie przygotowujemy ładunki, czyli kolorowe kwadraciki z głoską lub wyrazami, które chcemy przećwiczyć. Rozkładamy samochody i ładunki przed dzieckiem. Zadaniem dziecka jest dopasować ładunek do samochodu i powtórzyć ćwiczoną głoskę lub wyraz. Samochody z ładunkami dobieramy kolorystycznie.

4. Zabawa „Pingwin wraca do mamy”
Zabawę tę wymyśliłam dla jednej z moich pacjentek, która kochała pingwiny.
Do tej zabawy potrzebne nam będą dwa szablony pingwina - jeden duży, drugi mały. Pingwiny powielamy tyle razy, ile potrzebujemy. Duże pingwiny to mamy, małe to dzieci. Na pingwinach stawiamy pieczątki, które dzieci dosłownie uwielbiają i piszemy wyrazy. Rozkładamy przed dzieckiem wszystkie pingwiny. Mamy w pierwszym rzędzie, dzieci w drugim. Zadaniem dziecka jest dopasować pingwinka do jego mamy (dziecko rozpoznaje pingwinka po pieczątce), powtórzyć wyrazy i zaprowadzić go do mamy pingwin. Sprawdzona zabawa, za którą dzieci przepadają. Jeśli pacjent nie lubi pingwinków tylko np. kotki, to można tę zabawę dostosować używając szablonu kotków.

5. Zabawa „Kolorowe sekwencje”
Potrzebne nam będą farby, szary papier i nawilżane chusteczki. Malujemy swoją stopę jednym kolorem i odbijamy na papierze, zmywamy, następnie malujemy drugim kolorem i znów odbijamy. Chodzi o stworzenie sekwencji, którą dziecko ma uzupełnić, obijając swoją stopę w pasującym kolorze.

Zabawy logopedyczne to bardzo obszerny i jakże potrzebny temat. O samych zabawach logopedycznych można by napisać książkę, a nie tylko artykuł. Mam nadzieję, że podane przeze mnie zabawy ułatwią pracę na zajęciach i zainspirują Państwa do radosnej, logopedycznej twórczości.Czytaj więcej »

ROLA ZABAWY W TERAPII LOGOPEDYCZNEJ
Zabawa odgrywa kluczową rolę w rozwoju każdego dziecka. Jest ona podstawową formą aktywności dziecka, umożliwia mu poznawanie świata, rozwijanie się oraz nabywanie rozmaitych umiejętności.
W terapii logopedycznej właściwie przeprowadzona zabawa jest istotnym narzędziem, które umiejętnie wykorzystywane może przynieść ogromne korzyści. Główne zalety wykorzystania tego narzędzia to: zniwelowanie stresu u dziecka, stymulowanie małego pacjenta i motywowanie go do mówienia.
Na zabawę z dzieckiem powinniśmy poświęcać około trzydziestu minut dziennie. Jeżeli nasze dziecko jest małe i nie potrafi bawić się przez trzydzieści minut, możemy rozdzielić ten czas na dwie sesje po piętnaście minut lub trzy sesje po dziesięć minut. Ważne, aby nie wywierać na sobie presji, nie starać się egzekwować od dziecka wydawanych przez nas poleceń, raczej współdziałać razem z dzieckiem. Zabawa powinna być prowadzona w radosnej atmosferze, dziecko musi czuć, że jest partnerem mającym wpływ na kształt i przebieg zabawy.
Odpowiedni wybór gier i zabaw oraz właściwa realizacja planu terapeutycznego dają duże szanse powodzenia terapii. W metodologii psychologiczno-pedagogicznej wg S. Lipiny rozróżnia się następujące rodzaje zabaw:
- zabawy manipulacyjne
- zabawy konstrukcyjne
- zabawy tematyczne
- zabawy dydaktyczne
- zabawy ruchowe
Wszystkie z wyżej wymienionych zabaw mają zastosowanie w terapii logopedycznej, można je stosować zarówno indywidualnie, jak i grupowo. Dobrze zorganizowane i przeprowadzone zabawy stwarzają możliwość poznania nowych słów przez dziecko, sprzyjają komunikacji pomiędzy dzieckiem i terapeutą, doskonalą mowę. Prowadzenie terapii poprzez zabawę w warunkach domowych jest znacznie łatwiejsze dla rodziców, pracujących z dzieckiem według wytycznych logopedy. Rodzice, organizując zabawę, mogą wykorzystywać sytuacje codzienne będące źródłem nowych doświadczeń dla dziecka.

Źródła:
1. J. Baran „ Terapia zabawą czyli usprawnianie psychoruchowe dziecka z zespołem mózgowego porażenia dziecięcego”
2. I. Michalak-Widera, 2009, „Terapeutyczna rola zabawy w kształtowaniu poprawnej mowy u osób o specjalnych potrzebach edukacyjnych” [w:] Forum Logopedyczne, nr. 16/2009