Terapia pedagogiczna to proces długotrwałych oddziaływań, szereg całościowych działań o charakterze pedagogicznym, nastawionych na pomoc dziecku, niwelowanie trudności, przyczyn i objawów niepowodzeń szkolnych, nastawionych na eliminowanie ujemnych konsekwencji, podwyższanie samooceny i motywacji do dalszego działania, do obowiązków szkolnych. Terapia ta dąży do wszechstronnego rozwoju zdolności poznawczych i percepcyjno-motorycznych Czy to dysleksja, czyli specyficzne trudności w czytania, czy dysgrafia, czyli specyficzne trudności w opanowaniu kaligraficznego pisma, czytelnego, o niskim poziomie graficznym, czy dysortografia, czyli specyficzne trudności w opanowaniu poprawnej pisowni, w szczególności pod względem ortograficznym, czy też dyskalkulia, czyli trudności z liczeniem, generalnie z opanowaniem materiału z matematyki, wymagają specjalistycznej terapii - terapii pedagogicznej.

Terapia pedagogiczna - co to jest?

Dzieci mające specyficzne trudności w uczeniu się potrzebują rzecz jasna specjalistycznej terapii aby móc lepiej funkcjonować tak w środowisku szkolnym, szczególnie edukacyjnym, jak i domowo-społecznym. Żeby jako dziecko w wieku szkolnym było w stanie doganiać pod każdym względem swoich zdrowych rówieśników, a w życiu dorosłym mogło brać żywy udział w życiu towarzyskim i odnajdywało się w robieniu bieżących opłat, np. za mieszkanie, nie bać się urzędów, banków, czy sądów i podpisywać różnego rodzaju umowy ze zrozumieniem.

Terapia pedagogiczna to proces długotrwałych oddziaływań, szereg całościowych działań o charakterze pedagogicznym, nastawionych na pomoc dziecku, niwelowanie trudności, przyczyn i objawów niepowodzeń szkolnych, nastawionych na eliminowanie ujemnych konsekwencji, podwyższanie samooceny i motywacji do dalszego działania, do obowiązków szkolnych. Terapia ta dąży do wszechstronnego rozwoju zdolności poznawczych i percepcyjno-motorycznych.

Terapia pedagogiczna jest również zamiennie nazywana reedukacją, lub zajęciami korekcyjno-kompensacyjnymi. I jak pierwsza nazwa, stosowa nagminnie kiedyś jest nietrafnym sformułowaniem ponieważ oznacza uczenie się czegoś od nowa, po utracie możliwości np. spowodowanych utratą pamięci, a przecież jest to terapia mająca na celu nie uczenie czegoś od początku, tylko wspieranie w procesie trwającym, zastanym. Druga z kolei forma jest jak najbardziej trafna i można stosować ją zamiennie. Korekcja oznacza poprawę i usprawnianie, a kompensacja to wyrównywanie braków w umiejętnościach edukacyjnych dziecka.

Rola terapeuty pedagogicznego

Terapeuta pedagogiczny to osoba odpowiedzialna, profesjonalista, prowadząca dziecko na drodze terapii pedagogicznej. Współpracuje rzecz jasna z dzieckiem dyslektycznym, lecz również z jego rodzicami. Żadna terapia pedagogiczna nie ma sensu, jeżeli nie występuje ścisła współpraca na płaszczyźnie terapeuta – dziecko – rodzic. Jak wiele jest dzieci dotkniętych dysleksją, tak wiele jest ścieżek prowadzenia indywidualnej terapii pedagogicznej dostosowanej do potrzeb konkretnego przypadku. Stosuje się tu urozmaicone formy i metody pomocy, urozmaicone wieloma grami edukacyjnymi i programami komputerowymi przeznaczonymi dla dzieci dyslektycznych, a także pracę z ksiązką , kartami pracy np. ,, Ortografitti” wyd. Operon

Metody stosowane w terapii pedagogicznej

Metody usprawniania funkcji percepcyjno - motorycznych.

• Metody usprawniania funkcji językowych.

• Metody usprawniania pamięci i koncentracji.

• Metody usprawniające pisanie i czytanie, liczenie

• Metody relaksacji.

Cele terapii pedagogicznej

Nadrzędnym, najważniejszym celem terapii pedagogicznej jest stymulowanie ogólnego rozwoju dziecka – umysłowego, psychicznego, emocjonalnego i poznawczego. Poszczególne, pozostałe mniejsze cele terapii to: wzmacnianie pozytywne dziecka, dodawanie wiary we własne możliwości, wyrabianie odpowiedniego podejścia do obowiązków szkolnych, syntetyczności i odpowiedniej motywacji do pracy, ułatwianie opanowania materiału przewidzianego na danym etapie edukacyjnym, poprzez korygowanie zaburzonych sfer.

W procesie terapii pedagogicznej terapeuta zwraca szczególna uwagę na usprawnianie u dziecka jego percepcji wzrokowej i słuchowej, koordynacji wzrokowo-ruchowej, pamięci wzrokowej i słuchowej, sprawności ruchowej zarówno w obrębie motoryki małej – sprawności ręki, jak i motoryki dużej, dotyczącej całego ciała, usprawniania grafomotorycznego, ćwiczenia koncentracji uwagi i orientacji w przestrzeni.

Zasady obowiązujące na zajęciach z terapii pedagogicznej:

• długie przerwy w zajęciach powodować mogą regres, dlatego wskazana jest systematyczność,

• zaczynamy pracę od ćwiczenia funkcji najbardziej zaburzonych, ale nie doprowadzamy do przetrenowania, robimy krótkie przerwy, lub ćwiczymy na przemiennie funkcje bardziej zaburzone i te prawnie w normie, aby dziecko miało satysfakcję, że mu wychodzi,

• każde dziecko jest inne i dlatego dla każdego tworzymy indywidualny program i dobieramy odpowiednie metody dydaktyczne.

Jakie cechy powinny charakteryzować pracę pedagoga-terapeuty?

Nie trzeba tłumaczyć, że powinna być to osoba lubiąca dzieci, o miłym usposobieniu, pełna empatii i wyrozumiałości. Osoba wciąż ucząca się, podnosząca swoje kwalifikacji, kreatywna, nie wchodząca w kompetencje psychologa, ale jednocześnie z dużą intuicją psychologiczną. Na zajęciach oprócz nauki musi służyć pomocą psychologiczną odnoszącą się często do dziecięcej motywacji, a właściwie jej braku, niskiej samooceny, zagubienia, poczucia beznadziei na tle dzieci zdrowych, które z łatwością uczą się nowego materiału, potrafią odnosić sukcesy, a nade wszystko nie mają tych okropnych trudności czy to z czytaniem, czy pisaniem, czy może z liczeniem.

Kto i jak często uczestniczy w zajęciach z terapii pedagogicznej?

W zajęciach z terapii pedagogicznej uczestniczą dzieci, które mają trudności z pisaniem, czytaniem bądź liczeniem. W zajęciach biorą udział dzieci w młodszym wieku szkolnym, bo od tego wieku można tak naprawdę diagnozować poprawnie dysleksję. Wcześniej mówi się tylko o ryzyku dysleksji. Na terapię uczęszcza również młodzież, ale w mniejszym stopniu, ponieważ z biegiem lat problemy z czytaniem i pisaniem słabną na swojej intensywności z powodu doświadczenia w codziennym pisaniu i czytaniu.

Dziecko dyslektyczne może uczestniczyć w zajęciach z terapii pedagogicznej indywidualnie, taka terapia przynosi najlepsze i najszybsze efekty, lub grupowo. Ważne aby grupa nie przekraczała 3-4 osób, dzieci były w tym samym wieku, z takimi samymi problemami, tylko z różnym natężeniem problemów. Dobrze, żeby zajęcia odbywały się z częstotliwością raz w tygodniu, nie rzadziej. W szkole terapia pedagogiczna wygląda tak, że osobą prowadzącą jest za zwyczaj pedagog szkolny, który dobrze byłoby gdyby miał uprawnienia do prowadzenia terapii pedagogicznej. Grupki są 2-4 osobowe, zajęcia trwają od pół do czterdziestu pięciu minut, zazwyczaj raz w tygodniu. W poradni psychologiczno-pedagogicznej natomiast osobą prowadzącą jest pedagog-terapeuta, terapia prowadzona jest co do zasady indywidualnie, zajęcia trwają czterdzieści pięć minut, raz w tygodniu, przy założeniu, że po 3 nieusprawiedliwionych nieobecnościach terapeuta rozwiązuje umowę z tym danym dzieckiem i zaczyna zajęcia z następnym czekającym w kolejce. Zgłoszenia chętnych do udziału w zajęciach korekcyjno- kompensacyjnych dokonują się na początku września danego roku, na prośbę rodziców, po obserwacji ze strony psychologa.

Dziecko biorące udział w zajęciach w zakresu terapii pedagogicznej powinno

• starać się pracować w miarę swoich możliwości, być otwartym na pomoc i ciepłe słowo,

• być zupełnie zdrowym, bo chorych dzieci specjaliści nie przyjmują z dwóch powodów, po pierwsze bo sami nie chcą być chorzy, a po drugie dziecko chore, z katarem, kaszlem, a może i gorączką jest osłabione, gorzej przyswaja wiedzę, szybciej się męczy i zniechęca, ma gorszą koncentrację zadaniową,

• każdorazowo być przygotowany do zajęć, czyli mieć odrobioną ewentualną pracę domową.

Rodzic natomiast wyrażający swoją chęć w udziale swego dziecka w zajęciach z terapii pedagogicznej zobowiązuje się do:

motywowania dziecka i zachęcania go poprzez wsparcie, miłe słowo do dalszej wytężonej pracy, chwali i nagradza. Wzmacnia pozytywnie swoje dziecko za efekty pracy, za zaangażowanie i włożone siły i chęci,

• kontroluje i zachęca dziecko do poprawnego odrabiania prac domowych, uczenia się np. reguł ortograficznych,

• kontroluje systematyczność przychodzenia dziecka na zajęcia i współpracuje regularnie z pedagogiem –terapeutą, pyta go o postępy swojego dziecka, dopytuje jak w danej sytuacji postępować.

Dziecko nie zdaje sobie często sprawy z własnych dysfunkcji, nie potrafi zatem sam sobie pomóc, nie jest w stanie samodzielnie podjąć decyzji o rozpoczęciu terapii pedagogicznej. To zadanie rodziców, ale i nauczyciela aby zawczasu zauważyć trudności i przeciwdziałać im. Najlepsza jest wczesna diagnoza, ale warto pamiętać, że pomocy należy udzielać w każdym wieku dziecka, najważniejsze jest dobre samopoczucie jego. Bardzo ważna jest systematyczność, obowiązkowość i intensywność oddziaływań terapeutycznych. Sprawdza się tu metoda „drobnych kroczków”, powoli, nie „podcinania skrzydeł” dziecku, eliminowanie frustracji dziecięcej, ocenianie nie za efekty, tylko za włożony wkład. Nie wolno zapomnieć również o atmosferze na zajęciach pełnej zaufania, akceptacji i pogody ducha.

Ćwiczenia na koncentrację to coś bardzo potrzebnego naszym dzieciom. Zaburzenia koncentracji to temat, który jest bardzo popularny w dzisiejszych czasach, zwłaszcza wśród rodziców dzieci rozpoczynających naukę. Warto zastanowić się dlaczego tak jest i czy rzeczywiście skala zjawiska jest tak duża.

Dorośli często zbyt pochopnie określają w ten sposób problem ze skupieniem u dzieci. W dzisiejszych czasach rozpraszanie się i dezorientowanie to zjawiska typowe dla większości dzieci i nie zawsze są powodem do obaw. Koncentracja to umiejętność skupienia uwagi na określonym zadaniu czy obiekcie.

Warto zaznaczyć, iż od dziecka w wieku przedszkolnym nie możemy wymagać, by koncentrowało się na zadaniu dłużej niż 15 - 20 min., a maksymalnie 30 min. Trzeba jednak obserwować dziecko i w razie potrzeby poćwiczyć z nim koncentrację.

Kiedy możemy mówić o problemach z koncentracją, a kiedy mamy do czynienia z osłabieniem nastroju?

Nie ma wyraźnej granicy między normą a zespołem zaburzeń uwagi. I zanim udamy się z dzieckiem do specjalisty, warto przyjrzeć się jego otoczeniu oraz jak spędza ono większość czasu, czy warunki zewnętrzne nie pomagają mu w rozproszeniu uwagi.

Uwaga na urządzenia elektroniczne, które rozpraszają uwagę czyli dystraktory!

Zbyt wiele czasu przed telewizorem lub telewizor włączony w tle, mogą utrudniać docieranie informacji z zewnątrz do dziecka. Na temat negatywnego wpływu urządzeń elektronicznych na rozwój dziecka powstało wiele badań i publikacji. Jednogłośnie mówią one, że smartfon, tablet i telewizor przyczyniają się do powstawania zaburzeń uwagi.

Nie oznacza to jednak, że rodzic ma zupełnie odciąć dziecko od elektroniki. W dzisiejszych czasach jest to raczej niemożliwe. Warto zastanowić się, jak zorganizować czas dziecka, by korzystało z urządzeń w minimalnej ilości.

Problemy z koncentracją a zabawa

Kolejnym ważnym aspektem jest zabawa dziecka. Jeśli jest ono otoczone ogromną ilością zabawek, to przeważnie nie potrafi się nimi bawić. Otacza się ono przedmiotami i jest mu trudno coś wybrać. Bierze raz jedną, raz drugą rzecz do ręki, ale nie ma zabawy, odgrywania ról.

Im mniej zabawek w zasięgu wzroku dziecka, tym większy wysiłek musi ono włożyć w zaplanowanie zabawy, zmuszając tym samym szare komórki do pracy.

Organizacja pokoju dziecięcego ma wpływ na koncentrację!

Dlatego warto zadbać o wygląd otoczenia, w jakim dziecko przebywa. Zamiast jaskrawych ścian, lepiej sprawdzą się pastelowe, jasne kolory. Pokój dziecięcy powinien być odpowiednio oświetlony, by nie wymagał doświetlenia ostrym, zimnym światłem. Na ścianach jak najmniej obrazków, plakatów czy zdjęć.

To wszystko ma negatywny wpływ na układ nerwowy dziecka, przyczyniając się do trudności w koncentracji. Podobnie jest w przedszkolnych i szkolnych salach - jeśli są one zbyt ozdobione a półki uginają się pod stosem kolorowych zabawek, to niestety, mogą one utrudniać funkcjonowanie niektórym dzieciom. Często wyeliminowanie wyżej wymienionych czynników znacząco wpływa na poprawę koncentracji dziecka.

Zdrowa dieta i ruch poprawiają koncentrację

Osłabienia nastroju, spadek koncentracji zdarzają się wszystkim. Niektórym jednak zbyt często. Taki stan może być także spowodowany przez braki w witaminach i minerałach. Dlatego należy dbać o dobrze zbilansowaną dietę i regularnie wykonywać badania. Pamiętajmy, że poprzez odpowiednią dietę, ruch oraz częste treningi umysłu możemy poprawić nie tylko zdolność koncentrowania się, ale także pamięć i wyobraźnię. I to w każdym wieku, zarówno u dzieci, jak i u dorosłych.

Ćwiczenia na koncentrację u dzieci

1. Z najmłodszymi dziećmi, ok. 12. miesiąca życia treningiem koncentracji jest zabawa - tutaj świetnie sprawdzą się zabawki takie jak: garnuszek na klocuszek, gdzie dziecko dopasowuje kształty klocków do otworów, z trochę starszymi wyszukujemy takich samych elementów.

2. Doskonałym ćwiczeniem koncentracji jest zabawa w "Gdzie jest...?". Potrzebujemy dwóch takich samych miseczek lub kubeczków. Pilnujemy, by dziecko obserwowało mały przedmiot, który chowamy pod jednym z kubków i polecamy dziecku go odnaleźć. Gdy uda się, następnym razem, gdy ukryjemy zabawkę, kubki zamieniamy miejscami. Jeśli maluszek będzie uważnie obserwował, to wskaże prawidłowy kubek, jeśli odwróci wzrok, nie będzie wiedział, gdzie jest.

3. Puzzle - doskonała zabawa i trening koncentracji oraz koordynacji wzrokowo-ruchowej.
4. Wszelkie łamigówki dla dzieci, labirynty, wyszukiwanie różnic między obrazkami sprawdzą się jako ćwiczenie na koncentrację dla najmłodszych.
5. Memory - gra, w której należy zapamiętać pary odwróconych obrazków. Kto zbierze więcej par, ten wygrywa. Znakomity trening pamięci, koncentracji u dziecka. Przy okazji radosny czas spędzony w rodzinnym gronie.
6. Wszelkie gry: planszowe, karciane, szachy, warcaby - jak najbardziej wskazane. Rozwijają dzieci w wielu aspektach, są doskonałym ćwiczeniem pamięci i koncentracji. Pobudzają wyobraźnię dzieci, koordynację wzrokowo - ruchową, myślenie, wzbogacają słownictwo.
7. Rysowanie oburącz - kreślenie obrazka obiema rękami pobudza powstawanie połączeń między półkulami mózgu, co doskonale wpływa na koncentrację u dziecka. Można wydrukować połowę rysunku, jedną ręką kreślimy po śladzie a drugą, w tym samym czasie, staramy się zrobić odbicie lustrzane obrazka.

8. Przypominanie - zabawna gra, która pobudza pamięć i ćwiczy koncentrację. Może być dowolnie modyfikowana. Można zacząć od polecenia: przypomnij sobie imiona wszystkich sąsiadów, którzy noszą okulary. Mózg musi się nieźle nagimntastykować, żeby odtworzyć takie informacje

Opracowała: Marta Stanisz- Sroka